روان شناسی | تحصیل و آموزش | امتحان | نحوه طرح سوالات امتحانی
نمونه سوالات كاربردي در سطوح مختلف فهم و ادراك و قواعد طراحي آنها
- سطح حافظه‌اي :
برخي نكات مهم و حياتي وجود دارد كه بايد علم‌آموز آنها را حفظ كند و در مسير زندگي با به خاطر آوردن آنها، بتواند تصميم صحيح اتخاذ كند. علم‌آموز اين نكات را در طول تدريس با استفاده از روش كارگاهي استخراج كرده است و شما با توجه به اهميت آنها، مي‌خواهيد سوالي راجع به اين نكات طراحي كنيد. براي دقيق و شفّاف‌شدنِ سؤال بايد زمينه و موقعيتي را كه نكته مورد نظر مربوط به آن است، كاملاً در سؤال تشريح كنيد. فرق دو سؤال زير را ببينيد :
سوال غلط : واقفيه چه عقايدي دارند؟
سوال صحيح : واقفيه عده‌اي از اطرافيان امام موسي بن جعفر عليه‌السلام بودند كه پس از وفات ايشان، عملكردي از خود بروز دادند كه بيانگر يك گرايش فكري جديد بود، اين گرايش را با بيان دو خصوصيت از آن توصيف كنيد.
سوالي سؤال خوب است كه :
قسمتي از تجربيات علم‌آموز را در خود داشته باشد
و حل مشكله‌اي را از علم‌آموز بخواهد.
در سوالات حافظه‌اي، بايد زمينة نياز به مطلبِ موجود در سوال در بدنة سوال بيايد و روش مناسب با يافتن پاسخ (روشي كه در محيط زندگي با آن سروكار خواهد داشت) نيز در بدنة سوال مطرح شود. به اين ترتيب علم‌آموز هم متوجه اهميتِ از حفظ داشتنِ مطلب مورد نظر مي‌شود و هم با توجه به زمينه و روش ارائه شده مي‌تواند به پاسخ دست يابد و بعدها در صحنة زندگي نيز با استفاده از القاء آموزشيِ موجود در اينگونه سوالات، روش مناسب براي به ياد آوردن مطالب لازم را در دست داشته باشد.
نمونه سوال:
- موقعيت سوال: ادبيات عرب< لغت‌شناسي< معجم‌شناسي
فرض كنيد مشغول قرائت قرآن هستيد و به آية “فطر السماوات و الارض” رسيده‌ايد، در كلاس درس فراگرفته‌ايد كه براي دست‌يابي به معناي دقيق آيات، تركيب‌هاي مشابه قرآني را با هم مقايسه كنيد، به دنبال آيه‌اي مشابهِ آيه فوق مي‌گرديد، آية “خلق السموات و الارض” را به ياد مي‌آوريد، سوالي در اينجا پيش مي‌آيد كه فرق “فطر” با “خلق” چيست؟ به اين سوال پاسخ دهيد. (يك نمره)
اگر حافظه‌تان ياري نكرد و نتوانستيد پاسخ سوال را به ياد بياوريد چكار بايد بكنيد تا مشكل حل شود و به معني دقيق آيه و منظور خداوند پي ببريد؟ حداقل دو منبع كه بتوانند به اين سوال پاسخ دهند را نام ببريد (يك نمره)
2.موقعيت سوال : منطق< قياس< انواع قياس
عده‌اي به مفيد بودنِ منطق اشكال كرده‌اند، علامه طباطبائي در الميزان ج 5 ص 419 برخي از اين اشكالات را مطرح كرده و پاسخ گفته‌اند، متن زير قسمتي از بيان علامه است، آن را مطالعه كنيد و به سوالات انتهاي آن پاسخ دهيد:
“چند نمونه از گفتار منكرين منطق :
- گروهى از متكلمين گفته‌اند : اگر علم منطق طريقهاى باشد كه انسان را به واقعيات مىرساند ، بايد در بين خود اهل منطق هيچ اختلافى رخ ندهد ، در حالى كه مىبينيم خود آنان در آرايشان اختلاف دارند .
پاسخ : اين گفتار ، خود يك قياس استثنائى است ؛ طرفداران منطق مىگويند منطق آلت و وسيلهاى است كه استعمال صحيح و درست آن فكر بشر را از خطا حفظ مىكند ، و هرگز نگفتهاند كه استعمال آن به هر طور كه باشد چه درست و چه نادرست ، فكر را از خطا حفظ مىنمايد ، و اگر خود منطقىها در آرايشان اختلاف دارند به خاطر اين است كه يكى از دو طرف بطور صحيح منطق را به كار نبرده و اين قضيه بدان ميماند كه كسى بگويد شمشير وسيله و آلت قطع است و درست هم گفته ، ليكن آلت قطع بودن آن شرط دارد و آن اين است كه به طريقهاى صحيح استعمال شود .” انتهاي گفتار علامه”
به نظر شما بدون دانستن منظور از “قياس استثنايي مي‌توان مطلب علامه را فهميد؟ منظور از قياس استثنايي را توضيح دهيد.
*******
- سطح فهم اوليه :
با توجّه به تحليل فهم و كيفيت ايجاد آن ، قالب سوالاتي كه درصدد تشخيص فهم اوليه است بايد برقرار شدن ارتباط بين اطلاعات قبلي علم‌آموز و آگاهي‌هاي موجود در درس را ارزيابي كند. مانند قالب‌هايي كه نمادهاي آنها را در جدول مربوط به سطوح فهم و ادراك مشاهده مي‌كنيد.
| شماره | سطح فهم | نمادهاي تشخيص و اندازه‌گيري |
| 1 | تصور اوليه
( سطح حافظه‌اي ) |
علم آموز بتواند به ياد بياورد، مشخص كند، تميز بدهد، نشان بدهد، تعيين كند، تعريف كند. |
| 2 | فهم اوليه
( سطح ادراكي ) |
بتواند به بيان خود مطلب را بازگو كند، ترجمه كند، تنظيم كند، نتيجه بگيرد، شكل آن‌را بكشد، توضيح دهد. |
| 3 | فهم كاربردي
( سطح كاربردي) |
بتواند استفاده كند، رابطه برقرار كند، انتقال بدهد، تعميم بدهد، طبقه‌بندي كند، توصيه كند. |
| 4 | فهم تحليلي
(سطح تجزيه و تركيب) |
بتواند مقايسه كند، حذف و اضافه كند، كشف كند، تحقيق كند، سازمان دهي كند، طراحي كند. |
| 5 | فهم استدلالي
( سطح نقد و ارزيابي) |
بتواند استدلال كند، تصميم بگيرد، نقد كند، قضاوت كند، ارزيابي نمايد. |
| 6 | فهم شهودي
( سطح توليد و خلق) |
حدس بزند، نظريه بدهد، توليد كند، استنباط كند، ابداع نمايد. |
نمونه سوال:
- موقعيت سوال : ادبيات عرب< نحو< هويت اعراب
مقالة ” اعراب بيانگر حالت‌هاي معنايي است نه حالت‌هاي لفظي” نوشته عبدالقاهر جرجاني در اختيار شماست. اين مقاله را در پنج سطر خلاصه كنيد به طوري كه خلاصه شما حاوي چهار مورد باشد :
- اصل ادعا
- يك دليل براي آن
- يك شاهد و نمونه
- نتيجه‌گيري و توصيه
- موقعيت سوال : ادبيات عرب < بلاغت < كارگاه ترجمه
كداميك از جملات زير ترجمه اين آيه شريفه است؟
ما لَكمْ لا تَرْجُونَ للَّهِ وَقَاراً ( سوره نوح آيه 13)
- شما را چه مي‌شود كه از عظمت خداوند نميترسيد؟
- چرا شما براى خدا هيچ ارزشي قائل نيستيد؟!
- خدا براي شما هيچ ارزشي قائل نيست.
- براي شما ترسي از خدا نيست!
- موقعيت سوال: عقائد < رابطه دنيا و آخرت
تصوير زير چيست؟ و چه ارتباطي با بحث عقايد مي‌تواند داشته باشد؟
- سطح فهم كاربردي :
قالب مناسب با اين سطح، ترسيم موقعيت‌هاي استفاده كردن و به‌كار بردن است. طرح يك مشكل و مسالة واقعي در زندگي بهمراه ارائة مطلب مورد نظر (مطلبي كه علم‌آموز بايد كاربرد آن را بداند) به عنوانِ ابزاري براي حل مشكل و سپس درخواست حل مشكل.
سؤالات زير نمونه‌اي از سوالات كاربردي هستند :
- موقعيت سؤال : تاريخ اسلام < تاريخ پيامبر < جنگ اُحد
بعد از نيرنگي كه كفار زدند و با دور زدن كوه از پشت به مسلمين حمله كردند، عده‌اي از مسلمانان فرار كردند و رسول خدا صلي الله عليه و آله را تنها گذاشتند. برخي از اين افراد همزبان با كفار فرياد مي‌زدند : “محمد كشته شد. ” اين واقعه سبب نزول يك آيه شد. قسمت اول آيه اينگونه است: وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ( سوره آل عمران آيه144)
الف – آيه را تكميل كنيد.
ب – اين واقعة تاريخي چه كاربردي در تصميم‌گيري‌ها و عملكرد‌هاي ما دارد؟
- موقعيت سؤال : فقه و حقوق < معاملات < شرايط بيع
قصد خريد خانه‌اي را داريد. صحبت‌هاي اوليه انجام شده و توافق حاصل گرديده است. بايد قراردادي نوشته شود. از شما كه در رشته فقه تحصيل كرده‌ايد درخواست مي‌كنند قرارداد را بنويسيد. يك قرارداد صحيح و عادلانه بر اساس شرايط صحت بيع كه در كتاب فراگرفته‌ايد تنظيم كنيد.
- موقعيت سوال: كلام< نظام سياسي اسلام< نقش دين در جامعه :
با استفاده از مفاهيم زير ، به كساني كه باور ندارند ” دين براي آزادي انسان است ، نه براي از بين بردن آزادي هاي او “ پاسخي منطقي بدهيد :
- دين يك برنامه است .
- هر برنامه‌اي با استفاده از ضوابط و محدوديت‌هائي كه پيشنهاد ميكند، تمركز لازم براي حركت بسوي هدف تعريف شده‌اش را فراهم مي‌نمايد .
- موقعيت سوال: فقه < نكاح< مهريه :
در ميان مردم، برخي افراد به مجلس تعيين مهريه مانند يك معامله خريد و فروش نگاه مي‌كنند و چانه‌زني‌هاي مناسب با معاملات بازرگاني را روا مي‌دانندديدِ اينگونه افراد را چگونه تصحيح مي‌كنيد؟ از قاعدة ” النكاح متعلق بالاشخاص لابالاموال ” استفاده كنيد.
- سطح تحليل :
- اين سطح از فهم براي هدف‌گذاري آموزشي اهميت فوق‌العاده دارد. افراد بدون قدرت تحليل صحيح از عهدة يك زندگي متعادل برنخواهند آمد. بررسي تفصيلي‌تر نسبت به اهداف آموزشي اين سطح ضروري است. تفصيل اين قسمت، “تحليل محتوا” نام دارد.
برخي تفصيل‌هايي كه بلوم در كتاب طبقه‌بندي اهداف پرورشي ارائه كرده است نيز بيانگر همين مهارت است: (طبقه‌بندي هدف‌هاي پرورشي صفحه 159 به بعد)
- شناسايي فرضهاي بيان نشده ( علم‌آموز بايد بتواند پيش‌فرض‌ها و حلقه‌هاي ارتباطي‌اي كه در كلام مولف بيان نشده است را تشخيص دهد)
- شناسايي واقعيت‌ها از فرضيه‌ها و قراردادها
- شناسايي انگيزه‌ها
- تفكيك نتايج از مويدها
- تشخيص روابط بين انديشه‌ها بالخصوص رابطه علت و معلولي
- تشخيص اصلي‌ترين و موثرترين اجزاء در دست‌يابي به نتيجه
- تشخيص هدف نهايي (بوسيلة برآيندگيري ارتباطات)
قالب‌هاي مناسب با اين سطح:
- احتمالات ممكن را استخراج كنيد.
- اين نتيجه چگونه به‌دست آمده است؟
- در ذهن مولف چه گذشته است كه اين جمله را بيان كرده است؟
- هدف مولف از بيان اين مطلب چيست؟
- چه نيازي سبب توجه به اين مطلب شده است؟
- مفهوم اصلي در اين مجموعه كدام است؟
نمونه سؤال :
- موقعيت سؤال : ادبيات عرب < علم نحو < كتاب مُغني
تمام تركيب‌هاي ممكن در آيه شريفه ” قل هو الله احد ” را فهرست كنيد و بر اساس هر كدام، آيه را ترجمه كنيد.
- موقعيت سؤال : اصول فقه < فصل تعادل و ترجيح
گاهي اوقات احكام مختلفي درباره يك موضوع از معصومين نقل شده است كه به نظر متضاد با هم هستند. با توجّه به اين كه معصوم اشتباه نمي‌كند، چه احتمالاتي در اين موارد ممكن است وجود داشته باشد؟
- موقعيت سوال: منطق< مفاهيم< كلي و جزيي
عبارات زير مربوط به تعريف جزيي اضافي است آنها را مطالعه كنيد و بگوييد چه نيازي باعث شده است كه منطقيين به چنين مفهومي توجه كنند و درصدد تعريف آن برآيند؟
جزيي اضافي (نسبي)
تعريفي كه براي مفهوم جزيي ارائه شد ، تعريف جزيي حقيقي بود. منطقيين در اينجا اصطلاح ديگري دارند و آن “جزيي اضافي” است و منظور از اين اصطلاح اين است كه ما دو مفهوم را با يكديگر مقايسه كنيم و ببينيم وسعت مفهومي يكي بيش از ديگري است به گونه‌اي كه مفهوم گسترده‌تر را مي‌توانيم بر ديگري اطلاق كنيم ولي عكس آن درست نباشد، در اين صورت به مفهوم محدودتر در مقايسه با مفهوم وسيع‌تر مي‌توانيم “جزيي اضافي” بگوييم. مثال: اگر دو مفهوم كلي “انسان” و “حيوان” را در نظر بگيريم مي‌بينيم مفهوم حيوان وسيع‌تر از مفهوم انسان بوده، شامل آن و غيره آن مي‌شود. در اينجا مي‌توانيم مفهوم انسان را – با اينكه خود كلي است- در مقايسه با مفهوم حيوان، جزيي اضافي يا نسبي بناميم. بنابراين در تعريف جزيي اضافي چنين مي‌گوييم: “هر مفهومي نسبت به مفهوم كلي‌تر و وسيع‌تر از خود جزيي اضافي است.”
- موقعيت سوال: عقايد < فرق و مذاهب
كسي از شما به عنوان يك طلبه و آشنا با برنامة خداوند براي زندگي، سوال ميكند كه : من چه مطالبي را بايد به فرزندانم بياموزم؟ با تحليلِ روايت زير به سوال او پاسخ دهيد:
(مي‌توانيد از كتاب فرق و مذاهب در تحليل استفاده كنيد.)
عَلِّمُوا صِبْيَانَكُمْ مِنْ عِلْمِنَا مَا يَنْفَعُهُمُ اللَّهُ بِهِ لَا تَغْلِبْ عَلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِرَأْيِهَا كتاب خصال صدوق ج2 ص 614
- موقعيت سوال: عقايد< فرق و مذاهب
مولف، در عبارت زير سه نتيجه از كلام مرجئه گرفته است، با استفاده از قياس‌هاي منطقي نشان دهيد اين نتايج چگونه حاصل شده‌اند؟
“مرجئه مي‌گويند: عمل بيرون از ايمان و موخر از آن است. از اين مطلب سه نتيجه مهم گرفته مي‌شود: نخست آنكه ايمان امري بسيط است و داراي درجات و مراتب مختلف نيست؛ دوم آنكه مرتكبين گناهان كبيره مومن هستند؛ سوم آنكه گناهكاران اگر توبه نكنند لزوما دچار عذاب ابدي نخواهند شد.”
- موقعيت سوال: اصول فقه < قطع< علم اجمالي
مفهوم اصلي در عبارات زير كدام است؟
علم اجمالي به وجود تكليفي كه مولي راضي به ترك آن نيست، منجز واقع است و منظور از منجزيت اين است كه عقلا بر مكلف لازم است با انجام تكليف از مسئوليت بيرون بيايد؛ بنابراين اگر علم و يقين داشته باشيم كه يكي از دو كار مورد نظر واجب يا حرام است در صورت اول واجب است هر دو كار را انجام دهيم و در صورت دوم بايد هر دو را ترك كنيم و موافقت احتمالي كافي نيست.
- سطح قضاوت و استدلال :
قالب مناسب با اين سطح، درخواست ارائة قياس‌هاي منطقي و مقدمات استنتاج و كشف مغالطات موجود در استدلال‌ها است.
نمونه سؤال :
- موقعيت سؤال : فلسفه < الهيات < عوالم غيرمادي
فردي از آشنايان شما تمام فكر و ذكر خود را كسب و كار قرار داده و هيچ توجّهي به رشد روحي خود ندارد. در يك موقعيت مناسب، به او مي‌گوييد : كار و كوشش خوبي داري، اما لازم است قدري هم به فكر خودت باشي، تمام اين زحمت‌هاي مادي بهره‌ي دوروزه بيشتر نيست. او به شما پاسخ مي‌دهد : به نظر من همه زندگي، همين دنيا است، هيچ خبر ديگري هم نيست پس بايد تا مي‌توانيم براي آبادي دنيا تلاش كنيم.
چه پاسخي براي او داريد؟ در قالب يك استدلال منطقي،پاسخي بدهيد كه عقل او را قانع كند. و در مرحله دوم با استفاده از بحثِ مغالطات، غلط بودن تفكّر او را به خودش نشان دهيد.
- موقعيت سؤال : عقايد < توحيد < ارتباط با خدا
به كاربردن كداميك از آيات و روايات زير براي اثبات اين ُمدعا بهتر است :
مُدّعا : “خدا را مي‌توان ديد ؛ چشم قلب خود را بگشا و ببين.”
دليل كلامي:
- قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ اللَّهِ سوره انعام آيه 31 ( كساني كه ديدار خدا را باور ندارند زندگي را باخته اند.)
- قال الباقر عليه السلام :
تَرَاهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِيمَانِ كافي ج 1 ص97
( قلب انسان به‌واسطه عمق ادراكي كه دارد خدا را احساس ميكند.)
- قال الصادق عليه السلام : قال الله عزوجل :
لا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إلَيَّ بِالنَّوافِلِ مُخْلِصًا لِي حَتَّى أُحِبهُ فإذا أحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الذَّيِ يَسْمَعُ بِهِ و بَصَرَهُ الذَّيِ يَبْصُرُ بِهِ و يَدَهُ التَّي يَبْطِشُ بِهَا. ارشاد ج 1 ص91
( وقتي بنده من بطور دائم و مرتب به دنبال انجام كارهايي است كه من دوست دارم، من هم دوستدار او مي‌شوم و گوش و چشم و دست او خواهم شد و روح او به من متصل مي‌شود.)
- موقعيت سوال: منطق < مغالطات
خوارج به آيه شريفه ِانِ الحُكْمُ اِلاَّ ِلله سوره يوسف آيه 40 استناد كردند و برعليه اميرالمومنين عليه‌السلام شورش كردند. در يكي از گفتگوها، وقتي منطق خود را به اميرالمومنين عليه‌السلام ارائه كردند حضرت فرمود : كَلِمَهُْْ حَقٍّ يُرَادُ بِهَا بَاطِل. نهج‌البلاغه ص 82 منظور حضرت اين است كه اين افراد در استدلال خود مغالطه كرده‌اند، كلام حضرت را با نشان دادن مغالطة انجام شده توضيح دهيد.
- موقعيت سوال: ادبيات عرب< نحو< كتاب مْغني< بحث “اذَن”
خداوند در آية 76 سورة اسراء مي‌فرمايد:
وَ إِن كادُوا لَيَستَفِزُّونَك مِنَ الأَرْضِ لِيُخْرِجُوك مِنْهَا وَ إِذاً لا يَلْبَثُونَ خِلَفَك إِلا قَلِيلاً .
اين آيه به صورت زير نيز قرائت شده است:
وَ إِن كادُوا لَيَستَفِزُّونَك مِنَ الأَرْضِ لِيُخْرِجُوك مِنْهَا وَ إِذاً لا يَلْبَثُوا خِلَفَك إِلا قَلِيلاً .
فرق اين دو قرائت در چيست؟
براساس هر كدام از قرائت‌ها، آيه را ترجمه كنيد.
كداميك از قرائت‌ها را صحيح مي‌دانيد؟ براي مدعاي خود استدلال بياوريد.
- سطح خلاقيت و شهود :
قالب مناسب با اين سطح، “مدل سازي و طراحي” است.
( براي توضيح بيشتر به بحث مدل‌سازي در كتاب راهنماي تدريس مراجعه شود.)
نمونه سؤال :
- موقعيت سؤال : فقه < كتاب النكاح
قوانين و فرهنگ‌هاي مورد نظر اسلام در موضوع نكاح را بررسي كرديد. با توجّه به اين مطالب و با استفاده از قالب كلّي مدل سازي، الگوي خانواده از نظر اسلام را طراحي كنيد.
- موقعيت سؤال : روش‌ها < روش تحقيق
اغلب كتاب‌هاي موجود روش تحقيق، فقط به قالب ظاهريِ تحقيق پرداخته‌اند (مسائلي مانند روش تنظيم يك مقاله تحقيقي، فيش برداري، آمارگيري و…) در حالي كه محقق نيازمند شيوة نفوذ به موضوع و تشريح لايه‌هاي آن و دست‌يابي به آثار و ارتباطات آن است. با استفاده از بحث مقولات عشر در منطق، دستورالعملي را طراحي كنيد كه محقق را براي نفوذ به موضوع راهنمايي كند.
- موقعيت سوال : عقايد
هويت مباحث عقيدتي براي نگرش‌سازي و ايجاد يك تصوير جامع و مانع از هستي و جايگاه انسان در آن است. با توجه به مطالبي كه در دروس عقايد خوانده‌ايد شكلي از عالم وجود بهمراه محتويات آن و جايگاه هر موجود در هستي ترسيم كنيد.( يك مدل از هستي طراحي كنيد.)
نمونه قالب سوالات
مربوط به سطح احساسي و رواني در اهداف آموزشي
جدول اهداف احساسي و رواني را در ذيل ملاحظه مي‌كنيد ؛ سوالات اين حوزه نيز مانند حوزه فهم و ادراك بايد هماهنگ با اهدافي باشد كه نمونه آنها را در اين جدول موجود است:
| شماره | سطح احساس و گرايش | افعالي كه بيانگر اين سطح هستند. |
| 1 | توجّه | توجّه او جلب شود، دقّت كند، گوش بدهد، ساكت شود، توضيحات بيشتر بخواهد. |
| 2 | تمايل | بتواند تحمل كند، خود را منطبق كند، احترام اجمالي بگذارد، اهميّت اوليه بدهد، ابراز علاقه كند، ترجيح بدهد، كمك كند. |
| 3 | وابستگي | احترام زياد بگذارد، اهميّت كافي بدهد، علاقه زياد ابراز كند، حساسيت اوليه پيدا كند، ارزش اوليه بدهد، لذت ببرد رعايت كند، تعهد نشان بدهد، امور خود را با آن تنظيم كند. |
| 4 | محبت و ارادت | حساسيت كامل داشته باشد، ارزش كافي بگذارد، اهميّت حياتي داشته باشد، اطاعت كند، خود را مسئول ببيند، عشق بورزد، براي آن مبارزه كند، در وجودش تبلور بيابد، بپرستد. |
قالب مناسب با سطوح مختلف اين جدول، شبيه‌سازيِ موقعيتي است كه در آن موقعيت، فرد بايد تصميماتي بگيرد و عكس‌العمل نشان دهد.
نمونه سؤال :
- موقعيت سؤال : درس اخلاق < بحث صبر و تحمل
فرض كنيد در حال حركت در پياده رو هستيد. پياده رو شلوغ است؛ شما اشتباهاً به كسي تنه مي‌زنيد. او برمي‌گردد و اعتراض ميكند؛ شما بلافاصله عذرخواهي مي‌كنيد و قصد ادامه حركت خود را داريد، فرد مقابل مي‌گويد : با يك عذر خواهي مي‌خواهي خود را خلاص كني؟! و مانع رفتن شما مي‌شود. تصميم شما چيست؟ چه عكس‌العملي بايد نشان دهيد كه منطقي و معقول باشد؟ عكس‌العمل گفتاري و رفتاري خود را بنويسيد و علت اين تصميم‌گيري را نيز بيان كنيد.
- موقعيت سؤال : تاريخ اسلام < جنگ اُحد
در صفحة 14، سوالي در رابطه با اين جنگ مطرح گرديد. اگر شما در ميدان جنگ بوديد و آن اتفاق مي‌افتاد چه عكس‌العملي نشان مي‌داديد؟ فرار مي‌كرديد يا مي‌ايستاديد؟ واقعاً خود را در آن موقعيت ببينيد و تصميم خود را بررسي كنيد و علت تصميم را بنويسيد. به نظر شما اگر بخواهيد خود را طوري تغيير دهيد كه تصميم ديگري بگيريد چه نقاطي از فكر و روح را بايد تغيير دهيد؟
- موقعيت سوال: ادبيات عرب < بلاغت
دو ترجمه از آية “وَ إِذَا سأَلَك عِبَادِى عَنى فَإِنى قَرِيبٌ أُجِيب دَعْوَةَ الدَّاع إِذَا دَعَانِ فَلْيَستَجِيبُوا لى وَ لْيُؤْمِنُوا بى لَعَلَّهُمْ يَرْشدُونَ .” سوره بقره آيه 186 را در ذيل ملاحظه مي‌كنيد:
الف- چون بندگانم درباره من از تو پرسش كنند بگو من نزديكم و دعاى دعا كننده را وقتى كه مرا بخواند اجابت مىكنم، پس به فرمان من گردن نهند و به من ايمان آورند، باشد كه راه يابند.
ب- وقتي كه بندگان من، از تو در باره من سؤال كردند، بگو: من نزديكم! دعاى هر كس كه مرا بخواند، پاسخ مىگويم! پس دعوت مرا بپذيرند، و به من ايمان بياورند، تا به راه درست دست يابند و به مقصد برسند!
كداميك از دو ترجمه فوق را بيشتر مي‌پسنديد؟ چرا؟
نمونه قالب سوالات
مربوط به سطح مهارتي در اهداف آموزشي
جدول زير مربوط به اهداف مهارتي و عملي است، سوالات مربوط به اين سطح نيز بايد با جدول زير هماهنگ باشند:
| شماره | لايه و سطح | افعالي كه نشان دهنده اين لايه هستند. |
| 1 | آزمون و خطا، تقليد | آزمايش ميكند، بررسي ميكند، جستجو ميكند، نمونه برداري ميكند، مي‌سنجد،
نگاه ميكند، تكرار ميكند، مونتاژ ميكند. |
| 2 | اجراء مستقل | به تنهايي عمل ميكند، طراحي ميكند، مي‌سازد، دوباره سازي ميكند. |
| 3 | دقت و استمرار | كنترل ميكند، ارزيابي ميكند، ظريف كاري ميكند، اصلاح و تعمير ميكند. |
| 4 | عادي شدن و ملكه شدن | براحتي انجام مي‌دهد، چند كار را همزمان به خوبي انجام مي‌دهد، بلافاصله اجرا ميكند، معطل نمي‌ماند. |
قالب سوالات مربوط به اين سطح از سطوح آموزشي عبارت است از: “درخواست الگوريتم انجام كار” (يعني از علم‌آموز بخواهيم كه قدم به قدم كارهايي را كه براي به انجام رسيدن يك عمل لازم است بنويسد.)
نمونه سؤال :
موقعيت سؤال : ادبيات عرب< كارگاه ترجمه
الگوريتم ترجمة روايت زير را بنويسيد. (قدم به قدم مراحلي را كه طي مي‌كنيد تا به ترجمه نهايي اين روايت برسيد، بدون حذف كوچكترين مرحله، دقيقاً بنويسيد.)
“كُنْ فِي الْفِتْنَه ْْ كَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ ” نهج البلاغه صبحي صالح ص 469
موقعيت سؤال : اصول فقه < عام و خاص
مي‌خواهيد نظر اسلام در مورد فرهنگ زن را به‌دست آوريد، رواياتي داريم كه بيان ميكند: قال فاطمه عليها السلام :خَيْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا يَرَيْنَ الرِّجَالَ وَ لَا يَرَاهُنَّ الرِّجَالُ (وسائل الشيعه ج 20 ص 67) يعني : خير زنان در اين است كه در محافل مردان حضور نداشته باشد. از سوي ديگر برخي افراد به رفتاري كه حضرت زهراء سلام الله عليها در دفاع از حق خود در مسجد پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله از خود بروز دادند و از پشت پرده با مردان صحبت كردند، استناد مي‌كنند و حضور مستمر زنان در محافل مردان را جايز مي‌دانند. با توجه به مباحثي كه در اصول‌فقه خوانديد، كداميك از موارد فوق را نظر اسلام راجع به فرهنگ عمومي زن مي‌دانيد؟ فرآيند تصميم‌گيري و تشخيص خود را به صورت الگوريتمي بنويسيد.
برخي قالب‌هاي فراگير براي طراحي سطوح مختلف سوالات امتحاني:
(اين قالب‌ها از آيات و روايات الهام گرفته شده است)
- ارائة يك مثال و درخواست تعميم و كلي‌گيري از آن
سوال نمونه:
موقعيت سوال: منطق < مغالطات
تركيب جملات زير منجر به يك مغالطه و نتيجه غلط شده است. با بررسي اين مثال، قاعدة كلي اينگونه مغالطه را استخراج كنيد.
ديوار موش دارد + موش گوش دارد = ديوار گوش دارد.
- درخواست كشف سرچشمه‌هاي يك پديده و نفوذ به سرمنشاءها
سوال نمونه:
موقعيت سوال: فقه < كتاب الطهاره
عده‌اي به شيخ مفيد رجوع كردند كه مادري مرده است و جنيني در شكم دارد كه زنده است، چه بايد بكنيم؟ آيا مادر و جنين با هم دفن شوند يا اينكه جنين را دربياوريم؟
شيخ مفيد گفت: مادر را با جنين دفن كنيد. سوال‌كنندگان برگشتند تا كار دفن را انجام دهند. سواري با شتاب خود را به آنها رساند و گفت: جناب شيخ گفتند كه جنين را بيرون بياوريد و فقط مادر را دفن كنيد. بعدها معلوم شد كه آن سوار از جانب حضرت حجت عجل‌الله‌فرجه بوده است و به شيخ پيغام دادند كه ما مواظب شما هستيم.
به نظر شما سرمنشاء فتواي شيخ مفيد چه بود؟(چه محاسبات فقهي انجام داد كه به اين فتوا رسيد؟) همچنين فتواي بعدي كه نظر صحيح بود مبتني بر چه محاسباتي است؟
- درخواست نقد و بررسي تفكر و روش گذشته‌گان:
نمونه سوال:
موقعيت سوال: فلسفه< اصاله الوجود
نخبگانِ انديشه و تفكر قبل از ملاصدرا حقيقت اشياء را چيستيِ آنها مي‌دانستند (قائل به اصاله الماهيه بودند). ملاصدرا اين ديدگاه را نقد كرد و با نفوذ به عمق اشياء، حقيقت آنها را وجودِ آنها دانست و چيستيِ آنها را حدود انتزاعي از همان وجود معرفي كرد.(قائل به اصاله الوجود شد.) به نظر شما آيا ديدگاه ملاصدرا صحيح است؟ چرا؟
- درخواست نقد و بررسيِ خود و استخراج نقاط قوت و ضعف:
نمونه سوال:
موقعيت سوال: اصول فقه < اوامر
خود را در موقعيتي فرض كنيد كه پدر شما درخواست يك ليوان آب كرده است و شما سخت مشغول انجام كاري هستيد كه به راحتي نمي‌توان آن را نيمه تمام رها كرد. مدتي طول مي‌كشد تا كار را انجام داده به سراغ آب برويد و ليوان آبي را به پدرتان برسانيد. او به شما اعتراض ميكند كه من آن موقع آب مي‌خواستم و شما الان آب مي‌آوريد؟! شما پاسخ مي‌گوييد: بالاخره كه آب آوردم!
بر اساس مطالبي كه در اصول خوانده‌ايد رفتار و پاسخ خود را بررسي كنيد، و درستي يا غلط بودن آن با دليل تبيين كنيد.
- درخواست نقد و بررسي مشهورات زمانه و آداب و رسوم رائج:
نمونه سوال:
موقعيت سوال: روش تحقيق
يونسكو در سال 1999 ميلادي اعلام كرد كه هر كس تا سال 2000 بلد نباشد از كامپيوتر استفاده كند بيسواد است. عموم مردم به استفاده از كامپيوتر رو آورده‌اند و گوي سبقت را از يكديگر مي‌ربايند. به نظر شما آيا اين حركت صحيح است؟ آيا استفاده از كامپيوتر نشانة سواد است؟ شما به چه چيزي سواد مي‌گوييد؟چرا؟
- ارائة يك موقعيت بحراني و درخواست عكس‌العمل در برابر آن:
نمونه سوال:
موقعيت سوال: اصول فقه< احكام ظاهري
فرض كنيد شما مدير يك مجموعه هستيد، به شما خبر مي‌رسد كه يك نفر از افراد مجموعه شما كارشكني ميكند، از سوي ديگر با شناختي كه از اين فرد داريد برخورد مستقيم با او موجب افزايش بحران خواهد شد.
الف – چه تدبيري براي حفظ موقعيت داريد؟
ب – چه تدبيري براي اصلاح موقعيت داريد؟
با توجه به ماهيت احكام ظاهري و ثانوي در برابر احكام واقعي و اولي به سوال فوق پاسخ دهيد.
- درخواست بررسي آثار يك حركت يا يك تصميم يا يك فكر و…
نمونه سوال:
موقعيت سوال: ادبيات عرب < نحو و بلاغت و ترجمه
دو ترجمه از آيه “إِنَّ الساعَةَ ءَاتِيَةٌ أَكادُ أُخْفِيهَا لِتُجْزَى كلُّ نَفْسِ بِمَا تَسعَى” صورت گرفته است به نظر شما آثار رواني هر يك از دو ترجمه چيست؟ ( در ذهن و روح خواننده چه تاثيراتي را ايجاد ميكند؟)
الف – در حقيقت، قيامت فرارسنده است. ميخواهم آن را پوشيده دارم، تا هر كسي به موجب آنچه مىكوشد جزا يابد.
ب – قيامت فرا رسنده است، ميخواهم چندى هم پنهانش بدارم تا هر كسي بر وفق كوششش جزا يابد.
- درخواست بررسي ضريب اهميت يك موضوع در زندگي:
نمونه سوال:
موقعيت سوال: تفسير< روش تفسير
به نظر شما اهميت مباحث ادبي براي روشن شدنِ معني آيه بيشتر است يا اهميت مباحث تاريخي و شان نزول‌ها؟ چرا؟
- ارائه دو مطلب به ظاهر متخالف و درخواست رفع اختلاف و جمع بين آن‌دو:
نمونه سوال:
موقعيت سوال: فقه < امر به معروف و نهي از منكر
رواياتي وارد شده است كه در زمان غيبت نبايد قيام كرد، از سوي ديگر روايات امر به معروف و نهي از منكر و ايستادگي در برابر سلطان جائر نيز فراوان ديده مي‌شود. بالاخره طبق نظر اسلام در برابر حكومت‌هاي غير صالح در زمان غيبت چه بايد كرد؟ چرا؟ هر نظري كه مي‌دهيد بايد نظر مخالف آن را نقد و بررسي كرده پاسخ علمي و مستدل براي آن داشته باشيد.
منبع : isin.ir
