روان شناسی | ازدواج | مشاوره پیش از ازدواج

• هم افزایی علمی

چکیده:

زمینه و اهداف: ازدواج مهمترین پیوندی است که بین دو فرد روی می دهد و سرآغاز شکل گیری  کانون حمایتی-عاطفی است که در کیفیت زندگی افراد و نسل های بعدی نقشی مهم  ایفا می کند. ازدواج در همه ی جوامع یک نهاد مهم شمرده می شود و زندگی زناشویی موفق تقریبأ برای هر کسی  هدفی عمده و آرمانی به شمار می رود. مشاوره قبل از  ازدواج با غنی سازی روابط زوجین می تواند منجر به بهبود روابط شود. با توجه به اهمیت مشاوره ی قبل از  ازدواج، هدف از این مطالعه مروری، بررسی مطالعات انجام شده در زمینه تاثیر برنامه های مشاوره ای غنی سازی روابط زوجین بر تحکیم ازدواج می باشد.

روش کار: مقاله حاضر یک مطالعه مروری  نقلی است که با استفاده از مقالات تحقیقاتی از طریق کلمات کلیدی مرتبط باجستجوی پیشرفته در Pubmed, Google scholar ، Springer  Science Direct, ،Web of Sciences   و       SID بین سال های 1996 تا 2013  انجام شد.

 یافته ها: مرور مقالات منجربه سازماندهی یافته ها در سه طبقه اصلی در خصوص تأثیر مشاوره بر موفقیت در ازدواج گردید. یافته ها نشان داد که مشاوره قبل از ازدواج  از طریق ارتقاء مهارت های زندگی، آشنایی با ملاکهای انتخاب همسر و بستر سازی برای پذیرش نقش جنسی در زندگی مشترک می تواند به عنوان یکی از مولفه های مهم در ازدواج موفق در نظر گرفته شود.

استنتاج: نتیجه کلی این که مشاوره قبل از ازدواج کمک می کند که  انسانها با شناخت خود و شریک جنسی آینده ، شفاف ساختن انتظارات خود از یکدیگر، ارتقاء مهارت حل مسئله و آگاه شدن از خصوصیات سازگار  و ناسازگار در دوره قبل از ازدواج روابطشان را بهبود بخشند. لذا پیشنهاد می گردد با توجه به سیاستهای حاکم بر کشور در خصوص اهميّت مقوله جمعيّت در اقتدار ملّي؛ و به منظور ثبات و تحکیم بنیان خانواده ها و حفظ و تداوم کیفیت خدمات ارائه شده به زوجین در شرف ازدواج ،بسته های آموزشی و مشاوره ای بومی شده متناسب بانیازهای زوجین ایرانی و بر مبنای فرهنگ ، باورها و قوانین حاکم بر کشور طراحی نمود.

کلمات کلیدی: ازدواج، مشاوره قبل از ازدواج، تحکیم ازدواج

مقدمه

     خانواده به عنوان یک سیستم اجتماعی، شامل گروهی از افراد می باشد که از طریق ازدواج، تولید مثل و تربیت فرزندان با هم زندگی کرده و نقش حیاتی را برای رشد ، پیشرفت و اجتماعی شدن افراد ایفا می کند [1]. در این راستا می توان بیان نمود که ازدواج یکی از پیچیده ترین روابط انسانی است که بنیاد خانواده بر آن استوار می باشد و بعنوان پدیده ای کاملأ عمومی در حیات اجتماعی تمام جوامع مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. رویداد ازدواج ورود به مرحله ی جدیدی از زندگی است که بخش بسیار مهمی از حیات فردی و اجتماعی هر فرد را در بر می گیرد. به علاوه،  ازدواج عامل بوجود آمدن خانواده، تكثير و بقاي نسل انسان است و اگر با شرايط لازم و آگاهي كافي صورت گيرد اثرات مهمي بر سلامت افراد و اجتماع مي گذاردکه از آن جمله می توان به کاهش میزان بیماری ها و خشونتها در جامعه و به تبع آن افزایش میزان سلامتی ذهنی و جسمی اشاره نمود[2].  چگونگی آغاز و شکل گیری روابط بین زوجین می تواند آنان و فرزندانشان را تحت تأثیر مثبت یا منفی خود قرار دهد.لذا ضروری به نظر می رسد که برای ایجاد یک ازدواج موفق جوانان را آماده تر و آگاه تر سازیم چرا که زندگی زناشویی موفق علاوه بر امکانات و تسهیلات به مهارت ها و توانمندی های خاصی نیز نیاز دارد[1].

     از ديدگاه روانشناسان زماني فرد آماده ازدواج است كه سه ويژگي بلوغ اجتماعی، انگیزش و اطلاعات کافی را دارا باشد[3]. مشاوره قبل ازدواج  روشی مداخله ای برای زوج های در شرف ازدواج با هدف آموزش مهارت های مورد نیاز به منظور بهبود روابطشان می باشد[4] . این برنامه جنبه پیشگیری نیز دارد و هدف آن شروع ازدواجی موفق و همچنین کمک به زوجین جهت حفظ و باقی ماندن عملکردشان در بالاترین حد ممکن است[5]. بهره مندي از خدمات مشاوره اي پیش از ازدواج باعث می شود تا زن و مرد با آگاهی هر چه بیشتر و مجهز به دانش کافی در ارتباط با خود و همسر آینده شان و نیز اهمیت و اهداف ازدواج، زندگی مشترک را شروع نمایند[4].

     اولین مشاوره پیش از ازدواج در سال 1924 توسط Ernest Groves برای خانواده هایی که در دانشگاه بوستون زندگی می کردندانجام شد[5]. در ایران نیز طرح آموزش هاي قبل از ازدواج در سال1370 به تصويب رسيده است به نحوی که مسئولان دفاتر عقد ازدواج موظف شدند كه صيغه عقد جهت افراد در شرف ازدواج را تنها در صورتي جاري نمايند كه طرفين گواهي تندرستي مبني بر انجام آزمايش ها و گذراندن دوره آموزشي را ارائه دهند[6].  هدف از اجراي اين طرح ارتقاي سطح آگاهي زوجين در خصوص اهميت و ضرورت موضوعات مرتبط با  بهداشت باروري، پيشگيري از بيماريها به ویژه بیماری های مقاربتی؛ بیماری های ژنتیکی و آشنايي با واحدهاي ارائه دهنده خدمات بهداشتي- درماني مي باشد[7]. نظر به این که مشاوره پیش از ازدواج مي تواند در طيف وسيعي از دانش نسبت به اهداف ازدواج، شناخت روان شناسي زن و مرد، آگاهي از ملاك هاي صحيح ازدواج و برخورداري از شرايط لازم براي ورود به ازدواج تا آموزش هاي جنسي صورت پذيرد [8] و از آنجایی که مشاوره پیش از ازدواج یکی از راههای مناسب برای حفظ و تداوم خانواده ها است و جنبه های پیشگیری آن از  جنبه درمانی آن اهمیت بالاتری دارد، لذا هدف محققین از انجام این مطالعه مروری طبقه بندی یافته های مقالاتی بود که به بررسی تاثیر برنامه های مشاوره ای غنی سازی روابط زوجین بر تحکیم ازدواج پرداخته اند تا از این مسیر  و شناخت  اهمیت خدمات مشاوره  قبل از ازدواج در تحکیم بنیان خانواده و ازدواج موفق به  ارتقاء خدمات مشاوره قبل از ازدواج در جامعه کمک نمود.

مواد و روشها:

مقاله حاضر یک مطالعه مروری  نقلی است که با استفاده از مقالات تحقیقاتی از طریق کلمات کلیدی مرتبط باجستجوی پیشرفته در Google scholar ، Springer   Science Direct, ،Pubmed , SID , Web of Sciences  بین سال های 1996 تا 2013  انجام شد. از واژه های کلیدی ازدواج، مشاوره قبل از ازدواج ، مشاوره، مهارت زندگی و تحکیم ازدواج برای جستجو استفاده شد. تعداد 45 مقاله که در رابطه مستقیم با این موضوع بودند ترجمه و مورد بررسی قرار گرفتند که پس از جمع بندي در قسمت نتایج مقاله آورده شد.

یافته ها:

     براساس یافته های حاصل از مطالعات، اهمیت برنامه های مشاوره قبل از ازدواج و غنی سازی روابط زوجین را در سه محور اصلی می توان خلاصه نمود.

1-ارتقاء مهارت های  زندگی:

     مهارت زندگی مجموعه ای از توانایی های روانی و اجتماعی است که قدرت سازگاری و رفتار مثبت فرد را افزایش داده و سبب می شود تا افراد مسئولیت های مرتبط با نقش اجتماعی خود را بپذیرند و بدون آسیب زدن به خود و دیگران، با مشکلات زندگی روبه رو شده و انتخاب ها و رفتار های مناسبی در سراسر زندگی خود داشته باشند [9]. آموزش مهارت های زندگی به عنوان بخش مهم و کلیدی در زندگی افراد در سراسر دنیا مطرح است. پژوهش های متعدد نشان داده است که توانمندیهایی که فرد در این آموزش ها کسب می کند وی را قادر می کند که فرصت های زندگی را مغتنم شمارد و برای مقابله با خطرات احتمالی آماده شود[10].  همچنین آموزش مهارت زندگی موجب افزایش توانایی های روانی و اجتماعی شده و فرد را برای برخورد موثر با موقعیت های زندگی یاری کرده و به او کمک می کند تا با سایر انسان ها، جامعه، فرهنگ و محیط خود سازگارانه عمل کرده و سلامت روانی خود را تأمین کند. به علاوه این فرآیند  سبب افزایش توانایی اداره کردن زندگی، افزایش  شناخت از عواطف ، احساسات و نیاز های خود و دیگران و افزایش رضایت و سازگاری زناشویی می شود [11-13]. مروری بر مطالعات موجود نشان می دهد که آموزش برخی از این مهارتهای زندگی در برنامه های مشاوره زوجین می تواند به حفظ و ارتقاء کیفیت زندگی آنان کمک شایسته ای نماید:

1-1-   مهارت ارتباطی: مهارت های ارتباطی، از جمله مهارت هایی می باشد که زن و شوهر با یادگیری آن ها می توانند روابط خود را بهبود بخشند[1]. هدف از آموزش مهارت ارتباطی کمک به زوجین برای شکل دا دن و تقویت سلامت و ثبات ازدواج و روابطشان است[14].  بطوریکه کلارک و همکاران در سال 2010 در مطالعه خود نشان دادند بهترین راه برای افزایش رضایت زناشویی استفاده از هنجارهای اجتماعی، رضایت در روابط و انعطاف پذیری در خواسته ها می باشد[15]. فرآیند ارتباطی ماهرانه بین زوجین منجر به رضایت بخش ترین و اثربخش ترین پیامد بین زوجین خواهد شد و همسرانی که در برنامه های آموزشی بین زوجین شرکت داشته اند به اثرات مثبت آن همانند: درک بهتری از خود و همسر خود، احساس ارزشمندی بیشتر ، حل بهتر و سریعتر تعارضات، لذت بردن بیشتر از یکدیگر، راههای جدید ابراز صمیمیت و توانایی ارتباط و نهایتا افزایش رضایت زناشویی اشاره نموده اند [1, 2, 16]. اسماعیل پور و همکاران نیز در سال 1392 در مطالعه ای با هدف بررسی تأثیر باورها و مهارت های ارتباطی زوجین بر پیش بینی رضایت زناشویی آن ها به این نتیجه رسیدند که با ارتقاء مهارت ارتباطی رضایت زناشویی افزایش می یابد که میزان افزایش رضایت در مردان بیشتر از زنان می باشد[17].

1-2- مهارت خودآگاهی: خود آگاهی شامل شناخت تمام ابعاد روانی، اجتماعی، عاطفی و جسمانی افراد است. هرچقدر فرد خود را بیشتر بشناسد، احتمال رشد استقلال و اعتماد به نفس را در خود افزایش داده و زمینه را برای رشد بهتر خود فراهم می کند [18, 19]. در واقع مهارت خودآگاهی شخص را در کسب مهارت هایی مانند تصمیم گیری، شناخت احساسات و تسلط بر رفتار ها از طریق شناخت بهتر نیازها و خصوصیات خود کمک می کند و فرد را قادر می سازد تا در برخورد با مشکلات زندگی با دید واقع بینانه تری با نقاط قوت و ضعف خود مواجهه نماید و به نحوی موثر با مشکلات روبه رو شود [20]. از سوی دیگر قدم اول برای انتخاب همسر، اطلاعات فرد درمورد خودش هست. پاسخ به  سوال(با چه کسی ازدواج کنم؟ ) که اشخاص از خود می پرسند به شناخت از خود وابسته است. همچنین خودآگاهی در تصمیم گیری های سرنوشت ساز زندگی و سازگاری فرد نقش مهم و کلیدی ایفا می کند و در کنترل هیجانات و روش های مقابله با استرس، تأثیر چشمگیری دارد. افراد با شناختی که از خود دارند، می تواند دیگران را بهتر درک کنند و پیش بینی دقیق تری از رفتار دیگران داشته باشند، بنابراین خود آگاهی سبب می شود فرد خودآگاه مشکلات و مسائل کمتری را در روابط بین فردی با دیگران تجربه کند(46). پژوهش ها نشان می دهند که بین خودشناسی و سازگاری زناشویی رابطه ی مثبتی وجود دارد [19, 21].

1-3- مهارت همدلی: همدلی عنصری ضروری برای عملکردهای موفقیت آمیز بین شخصی می باشد. در واقع همدلی توانایی تجربه هیجانات دیگران  است و به فرد این امکان را می دهد که خود را با آنچه دیگران درمورد وی احساس می کنند، هماهنگ سازد، با اطراف خود ارتباط برقرار کند و از وارد کردن آسیب به افراد دیگر خودداری کند[22, 23]. لوت و شیفلد نشان داده اند افزایش همدلی به کاهش اختلالات رفتاری و بهبود روابط بین شخصی زوجین کمک می کند [24].

1-4- مهارت حل مسئله: حل مسئله  به عنوان یکی از مهارت های اساسی زندگی و ابزاری موثر برای مقابله با بسیاری از مشکلات و در نتیجه حفظ و ارتقای انسجام شخصیتی فرد مورد توجه می باشد[25]. حل مسأله به فرآیند شناختی-رفتاری-ابتکاری اطلاق می شودکه فرد بوسیله آن راهبردهای موثر سازگارانه مقابله ای برای مشکلات روزمره را تعیین می کند[10].  از طرفی مهارت حل مسئله ، به توانایی شناختی-رفتاری افراد بستگی دارد، بطوری که هرچقدر واکنش هیجانی افراد نسبت به مشکلات صحیح تر باشد، قابلیت حل مسئله آنها به دلیل شناخت بیشتر مشکل و تفسیر بهتر از موقعیت، بیشتر و میزان تأثیر پذیری آنان از استرس کمتر خواهد بود [25]. مهارت حل مسئله به زوجین کمک می کند که راه حل های رفع مشکل را بررسی کرده و حس همکاری و یکدلی بیشتری را پیدا کنند به نحوی که سبب افزایش میزان توافق آنها می شود. بعبارتی دیگر مهارت حل مسئله به زوجین کمک می کند تا به جای نزاع، سرزنش و انتقاد، با همکاری یکدیگر مشکلات را رفع کنند. که به نوبه خود یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش توافق و صمیمیت زوجین می باشد[26, 27].

1-5-  مهارت ابراز وجود: ابراز وجود از مهم ترین و اساسی ترین مهارت های اجتماعی است که در برقراری، حفظ و ارتقاء روابط میان فردی اهمیت دارد(31). ابرازوجود به معنای بیان عقاید، احساسات و افکار به صورتی شایسته  می باشد بطوری که مانع از بی احترامی و تضییع حقوق دیگران شود [10, 19]. درواقع ابراز وجود یکی از مهارتهای زندگی است که سبب افزایش عزت نفس، بیان منطقی افکار و احساسات، کاهش اضطراب، بهبود مهارتهای ارتباطی و اجتماعی و همچنین ملاحظه حقوق دیگران و در حین حال احقاق حق خود و در نهایت افزایش میزان رضایت از زندگی و شادکامی می شود[28].

1-6- مهارت تصمیم گیری: درمهارت تصمیم گیری افراد می آموزند که چگونه تصمیم گیری منطقی و درست داشته باشند، ابراز وجود نمایند و نظریات و خواسته های خود را مطرح و پاسخ قاطع به تقاضاهای دیگران بدهند. در فرآیند مشاوره قبل از ازدواج به زوجین کمک می شود تا با شناسايي تمامي راهكارهاي ممكن، ارزيابي نتايج از تمامي جنبه هاي مختلف و سرانجام  انتخاب راهكار بهينه و مطلوب در زمان مواجهه با شرايط خاص زندگی تصميم گيري عقلایی نمایند[29, 30].

2-آشنایی با  ملاکهای انتخاب همسر :

     ازدواج، اولین ومهمترين مرحله چرخه ي زندگی خانوادگی محسوب می شود و مهمترين عامل در ايجاد جامعه سالم و پديده اي بسیار مهم قلمداد می شود. در اين مقوله انتخاب همسر به عنوان سنگ بناي اولیه تشكیل  خانواده از اهمیت بسیاري برخوردار است و در حقیقت همه ی هیجانات، فرآیند تولید مثل، تربیت نسل آینده، مسئولیت تأمین نیازها و چالش های آینده زندگی ما به آن بستگی دارد [31, 32]. آشنایی با  ملاکهای انتخاب همسر آینده طی برنامه های مشاوره ای ضمن احتمال  افزایش سازگاری زناشویی  تا حدود زیادی می تواند از انتخاب همسر بطور تصادفی و چالشهای ناشی از آن جلوگیری نماید. در این راستا مطالعات موجود به چند مورد از تناسب مطلوب بین زوجین در شرف ازدواج به عنوان عوامل موثر در ازدواج موفق اشاره دارد:

2-1- تناسب مذهبی: خدایاری فرد و همکاران در سال 2012 در مطالعه ای با هدف بررسی رابطه بین رضایت زناشویی و مذهب در میان دانشجویان دانشگاه تهران به این نتیجه رسیدند که بین مذهب و رضایت زناشویی رابطه معنادار مثبت وجود دارد[33].  به نظر می رسد که این گونه از تطابق بین زوجین با مکانیسم هایی چون عدم خیانت در زندگی مشترک ، افزایش حمایت از همسر، به اشتراک گذاشتن ارزش های اصیل دینی و مشارکت در فعالیت های مذهبی در خانه ممکن است ازدواج شاد را افزایش دهد [34]. عطاری و همکاران نیز در سال 1384 در پژوهش خود نشان دادند که بین نگرش مذهبی و خرده مقیاس های آن با رضایت زناشویی رضایت معناداری وجود دارد[35]. اسلام نیز همسانی دینی را شرط لازم برای تحقق ازدواج دائم دانسته و مسلمانان را از برقراری پیوند زناشویی با غیر مسلمان برحذر می دارد. همچنین مرد مومن را هم شأن زن مومن و مرد مسلمان را همتای زن مسلمان قلمداد می کند.

2-2-تناسب سنی: صیادپور در سال 1381 نشان داده است که افزایش احساس رضایت در زوجهایی دیده می شود که با همسران خود اختلاف سنی کمتری دارند و بیشترین احساس رضایت توسط افرادی بیان شده است که با همسر خود کمتر از پنج سال اختلاف سنی داشته اند. اختلاف سنی زیاد سبب ایجاد فضای جسمانی، عاطفی و اجتماعی متفاوت برای هر یک از زوج ها شده و امکان مشارکت و نزدیکی عاطفی افراد را با یکدیگر محدود و میزان رضایت آنان را از ازدواج کاهش می دهد [36]. همچنین بیان شده است که در زوجین با  تفاوت سنی زیاد،  افت رضایت زناشویی وجود دارد به نحوی که مردانی که با وجود داشتن سن بالا با همسرانی جوان ازدواج می کنند،در زندگی مشترک روابط مرد سالارانه را در پیش می گیرند.

 2-3- تناسب فکری و تحصیلی: مطالعات نشان داده اند که بین رضايت زناشويي و همساني تحصيلات زوجين رابطه مستقيمي وجود دارد. در این ارتباط نشان داده شده است که دختران بر خلاف پسران تمایل بیشتری در انتخاب همسری با سطح تحصیلات بالاتر از خود نشان داده اند[37].

2-4-تناسب اخلاقی: حقیقی زاده و همکاران در سال 1389 در مطالعه ای با هدف تعیین معیارهای گزینش همسر از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اهواز نشان داده اند که دانشجویان از هر دو جنس جنبه اخلاقی را مهمترین رکن براي انتخاب همسر می دانند[38].

2-5-تناسب ظاهری: عوامل زیادی در موفقیت و رضایت از ازدواج نقش دارند مانند شخصیت طرفین، میزان درک متقابل، بلوغ فکری ، تعادل روحی، عوامل اقتصادی ، رضایت جنسی و عشق و علاقه که از مهمترین عوامل بوجود آورنده یک زندگی رضایت بخش و خوشایند می باشد [39]. در این ارتباط مصلی نژاد و همکاران در سال 1380 در پژوهش خود نشان داده اند که پسران معیار های بیولوزیک مانند(سلامت جسم ، وضعیت ظاهری و جذابیت فرد مورد نظر) را مورد اهمیت تلقی کرده در حالیکه دختران معیار های روانشناختی و اجتماعی شامل(رفتارهای اجتماعی، قدرت تصمیم گیری، سطح تحصیلات، اشتراک مذهبی و فرهنگ) را در انتخاب همسر با اهمیت دانسته اند[32] .

3-بستر سازی برای پذیرش نقش جنسی در زندگی مشترک:

     از آنجایی که زوجهای جوان آینده سازان هرکشور هستند و سلامت جامعه در گرو تامین سلامت جسمی،روانی و اجتماعی آنان است.آموزش برنامه های بهداشتی ،مهمترین راه در جهت تامین سلامت جامعه و خانواده می باشد . با آغاز زندگی مشترک زوجین نیازمند اطلاعات مناسب و دقیق در زمینه های گوناگون بهداشت باروری می باشند[40]. بنابراین برنامه مشاوره بهداشتی پیش از ازدواج از خدمات مهم در این دوران می باشد، چرا که کمک می کند تا آگاهی کامل را در زمینه های مهم مسائل بهداشت باروری کسب کرده و روابط جنسی را بر مبنای درستی پایه گذاری کنند[41]. محققین معتقدند آموزشهای قبل از ازدواج برای جوانان در تمامی جوامع اثر چشمگیری بر رفتارهای بهداشت باروری و جنسی آنان خواهد داشت و مدیریت و آموزش آنها یک ضرورت می باشد. به نظر می رسد که مشاوره قبل از ازدواج با شناخت عوامل خطر شخصی و جنبه هاي انعطاف پذیري شخص، به آمادگی زوجین براي ازدواج کمک می کند. به نحوی که زوجینی که آموزش قبل از ازدواج را دریافت کرده اند درصد شانس کمتري براي جدایی دارند [8]. ضمن این که نشان داده شده است که آموزش جنسی زوجین در ایجاد زندگی شاداب تر و با ثبات تر تاثیر دارد[42]. 

     در یک ازدواج سالم، وجود رابطه جنسی مطلوب به نحوی که بتواند موجب تأمین رضایت طرفین شود، نقش بسیار مهم و اساسی در موفقیت و پایداری کانون خانواده دارد[40, 41].  مطالعات نشان داده اند که فقدان اطلاعات صحیح، ضعف مهارت های جنسی و انتظارات و عملکرد غیر واقع بینانه در روابط زناشویی بین زوجین،  نقش بسزایی در بروز مشکلات جنسی دارند [43]. با وجود اینکه تمایلات جنسی ذاتی و غیر ارادی می باشند، نگرش و رفتارهای جنسی آموختنی هستند و با افزایش آگاهی، فرد قادر خواهد بود در جهت سلامت بیشتر در روابط جنسی حرکت کند. برنامه های توانمند سازی زناشویی با افزایش آگاهی زوجین در زمینه مسائل جنسی و اصلاح انتظارات جنسی غیر واقع بینانه آنان، رضایتمندی جنسی و به دنبال آن رضایتمندی و شادکامی کلی زندگی زناشویی را افزایش می دهد[13, 44-47].

بحث:

     در مجموع از مرور مطالعات می توان چنین اظهار نظر نمود که آموزش مهارت های رفتاری در زمینه روابط زناشویی، به افراد کمک می کند تا پیامشان را به صورت روشن و موثر انتقال دهند، علاوه بر آن زوج هایی که چگونگی حل و فصل موثر و کارآمد تعارضاتشان را می آموزند نسبت به زوج هایی که فاقد چنین مهارتی هستند بهتر می توانند به زندگی مشترک خود ادامه دهند و تعارضات موجود در زندگی مشترک را بطور مناسبی رفع نمایند [1, 11].  به نظر می رسد که آموزش مهارت های زندگی با استفاده از شیوه های کارآمد گوش فرا دادن ، صحبت کردن ، ارائه پاسخ های غیر کلامی موثر و فراگیری مهارت حل مسأله، کیفیت رابطه بین زوجین و رضایتمندی آنان از زندگی زناشویی را افزایش می دهد [43]. برخی از پژوهش های انجام شده نشان داده اند که آموزش مهارت زندگی می تواند اثرات مثبتی در ارتباطات خانواده گذاشته و سبب رشد احساساتی از قبیل انسان دوستی و رفتارهای خیرخواهانه افراد شرکت کننده شود[48]. از آنجایی که ارتباط کلامى ویژگى اختصاصى انسانهاست و افراد در قالب کلام، نگرشهاى خود را به یکدیگر انتقال مى دهند، به نظر می رسد که که آموزش برنامه های آمادگی ازدواج با تغییر باورهای ارتباطی زوجین می تواند سبب کاهش باورهای غیر منطقی ارتباطی شود [20, 42]. ارتباط درست می تواند پیوند های بین فردی را افزایش دهد، امکان اتخاذ تصمیم درست تر را فراهم کند، نگرش ها و باورهاي طرف مقابل را در جهت رسیدن به همدلی بیشتر هدایت کرده و تغییرات و دگرگونی ها را توجیه نماید. از این رو آموزش مهارتهاى ارتباطی، از جمله مهمترین روشهایى است که در استوارى و بقاى رابطه ى زناشویى نقش دارند و  در مقابل شایعترین مشکل مطرح شده توسط زوج های ناراضی، عدم موفقیت در برقراری ارتباط است.  در این راستا مطالعه انجام شده در بین دانشجویان ایرانی نشان می دهد که بالاترین نیاز آموزش بهداشت باروری از دیدگاه مشارکت کنندگان نیاز به آموزش رفتار مناسب با همسر آینده می باشد[49]، که به نظر می آید در برنامه های آموزشی این گروه از افراد از سطح مدرسه تا دانشگاه باید به نحو مناسبی گنجانده شود.

     بر اساس نتایج حاصل می توان بیان نمود که  ازدواجهایي موفق هستند كه در آنها ملاكهاي انتخاب همسر به درستی رعايت شده باشد و طرفین شرایط لازم را برای انتخاب داشته داشته باشند[50].  ملاكهاي همسرگزينی ، ادراكاتی در مورد ويژگیهايی هستند كه از يك معشوقه خیالی يا همسر بالقوه، مطالبه میشوند وتعداد زيادي از اين ادراكات به صورت واضحی با هیجانات در ارتباط هستند. اطلاعات کافی  در مورد نقش ها و وظايف خود در زندگي مشترك به شروع يك زندگي موفق، كمك مي كند. آگاهي زوجين از آنچه باعث تحكيم يا تخريب ارتباط در زندگي زناشويي مي شود،  به موفقيت آنان در زندگي مشترك كمك مي كند[51]. روان شناسان در رابطه با ملاك هاي انتخاب همسر بیان نموده اند که در انتخاب همسر ایده های مختلفی مطرح می باشند[37, 38, 52] که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود. بدیهی است افزایش آگاهی زوجین در شرف ازدواج از ایده های رایج در انتخاب همسر تا حدود زیادی می تواند در انتخاب مناسب زوج آینده و تحکیم و بفای بنیان خانواده تاثیرگذار باشد.

–  ايده تصادفي بودن: براساس اين نظریه هيچگونه قانوني در زمینه انتخاب همسر وجود ندارد . انتخاب شريك زندگي مانند ساير تصميمات  مهم زندگي فقط بصورت تصادفی از بين يك مجموعه محدود از افراد كه عمومأ شبيه به خود فرد  هستند، صورت مي گيرد .

-ايده همتا همسري :بر اساس این ایده، انتخاب همسر بيشتر از آنچه  که به صورت تصادفي انتظار مي رود،  در بین زوج هایی رخ می دهد که از لحاظ جسمي و رواني به يكديگر شبيه هستند. در واقع مردم تمايل دارند  كساني را به عنوان همسر برگزينند كه با آنها همسان باشند. پژوهشها نشان داده اند كه همساني مثلا در تحصيلات به معني تشابه در نگر ش ها، ارزش ها و عقايد كساني است كه در تحصيلات، هوش و دين مشابه اندو تمايل ويژه در رو ابط پايدار به خصوص ازدواج دارند.

-ايده تكميل كنندگي: مطابق این نظریه هر شخصی همسري را انتخاب می نماید که بتواند نیازهاي او را جبران و تکمیل کننده نقصهاي او باشد. مدافعان اين نظريه عقیده دارند، اين نه شباهت و همساني، بلكه بي شباهتي و ناهمساني و به ويژه صفات تكميل كننده است كه افراد را به وصلت با ديگری  وا مي دارد  و شايد به اين دليل است که افراد برون گرا و درون گرا، سلطه پذير و سلطه گرا، وابسته و مراقبت كننده جذب يكديگر مي شوند تا نيازهاي مكمل خود را ارضا  كنند.

     اگرچه زندگی زناشویی سعادتمندانه فقط تا اندازه ای مربوط به رابطه جنسی است، ولی این رابطه ممکن است از مهم ترین علل خوشبختی یا عدم خوشبختی در زندگی زناشویی باشد. زیرا اگر این رابطه قانع کننده نباشد ممکن است منجر به احساس محرومیت، ناکامی، به خطر افتادن سلامت روان و بدنبال آن فروپاشی بنیاد خانواده شود[46]. مشکل عمده ای که جامعه امروز با آن روبه رو است عدم آگاهی کافی، فقدان درک صحیح و اصولی از چگونگی مسائل جنسی ، خجالت از صحبت کردن درباره مسائل جنسی،  وجود نگرش ها و اعتقادات نادرست نسبت به این موضوع در بین خانواده ها و مخصوصأ تازه ازدواج کرده ها می باشد که از علل موثر در بروز مشکلات جنسی می باشد که پیامد آن  به تباهی کشیدن بسیاری از خانواده هاست[40, 41]. در این راستا مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد نیاز به آموزش روشهای پیشگیری از بارداری و روابط سالم زناشویی در دوران عقد یکی از نیازهای مهم بهداشت باروری جوانان ایرانی می باشد[49]. بدیهی است که آموزش جنسی یک فرآیند طولانی است که از طریق آن افراد اطلاعات و دانش لازم در مورد مسائل جنسی را بدست می آورند  و نگرش ها و عقاید و ارزش های خود را تشکیل می دهند. برای نیل به این مهم شایسته است ضمن مشخص نمودن ساختار فرهنگی‌ـ‌اجتماعی مسائل جنسی و با توجه به ارزش‌های فرهنگی ، اجتماعی و مذهبی حاکم برجامعه، تعریف صحیحی از آموزش‌های جنسی در سطوح مختلف ارائه نماییم. در مقام اجرای این آموزه ها نیز شایسته است با توجه به شان و حرمت حریم خصوصی افراد و حساسیت موضوع مشاوره جنسی با در نظر گرفتن موانع و مشوقهای موثر در ارائه خدمات آموزشی و مشاوره ای بهداشت باروری و جنسی، آموزش‌های مدون و منظمی را به اجرا گذاریم[53, 54] .

نتیجه گیری:

نتیجه گیری کلی این که مشاوره و آموزش پیش از ازدواج مي تواند در طيف وسيعي از دانش نسبت به اهداف ازدواج، شناخت روان شناسي زن و مرد، آگاهي از ملاك هاي صحيح ازدواج و برخورداري از شرايط لازم براي ورود به ازدواج تا آموزش هاي جنسي صورت پذيرد و به زوجین کمک می کند تا آگاهی کامل را در زمینه های مهم مسائل بهداشت باروری کسب کرده و روابط جنسی خود را بر مبنای درستی پایه گذاری کنند . همچنین این فرآیند با شناخت عوامل خطر شخصی و جنبه هاي انعطاف پذیري شخص، به آمادگی زوجین براي ازدواج کمک می کند و در ایجاد زندگی شاداب تر و با ثبات تر تاثیر دارد. مشاوره قبل از ازدواج با افزایش میزان رضایت از زندگی زناشویی، ارتقاء مهارت های جنسی، بهبود مهارت های زندگی و افزایش آمادگی زوجین برای شروع زندگی مشترک می تواند به عنوان یکی از مولفه های مهم در ازدواج موفق در نظر گرفته شود. مشاوره ازدواج  سبب کاهش اختلالات عملکرد و مشکلات زناشویی شده و همچنین سبب می شود تا زن و مرد با آگاهی و دانش کافی در ارتباط با خود و همسر آینده،  به این دوره پویا و شکوفا با آرامش بیشتري گام نهند. لذا پیشنهاد می گردد با توجه به سیاستهای حاکم بر کشور در خصوص اهميّت مقوله جمعيّت در اقتدار ملّي؛ و با توجه به پويندگي، بالندگي و جواني جمعيّت كنوني كشور به عنوان يك فرصت و امتياز؛ و در جهت جبران كاهش نرخ رشد جمعيّت و نرخ باروري و ثبات و تحکیم بنیان خانواده ها و نهایتا به منظور حفظ و تداوم کیفیت خدمات ارائه شده به زوجین در شرف ازدواج ،به برنامه های مشاوره ای قبل از ازدواج توجه ویژه ای نمود و بسته های آموزشی و مشاوره ای بومی شده متناسب بانیازهای زوجین ایرانی و بر مبنای فرهنگ ، باورها و قوانین حاکم بر کشور طراحی نمود.

The effects of premarital relationship enrichment programs on marriage strength

: A narrative review article

Zohreh Shahhosseini¹, Zeinab Hamzehgardeshi¹,Maryam Kardan^1*

¹Department of Midwifery and Reproductive Health, Nasibeh Nursing and Midwifery faculty, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran

*Corresponding author: Maryam Kardan, Department of Midwifery and reproductive health, Nasibeh Nursing and Midwifery faculty, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran, E-Mail: maryam_kardan@yahoo.com

Abstract:

Background and purpose: Marriage is the most important relationship between the individuals. It’s the beginning of a supportive-emotional process which has an important role on the quality of life for the future generations. In all societies, marriage is an important issue and a successful marriage is considered as an ideal goal for almost anyone. As premarital counseling in form of relationship enrichment can lead to improved relations between couples, this narrative review article was established to investigate the effects of premarital counseling programs on marriage strength.

Materials and Methods: The data were collected from available scientific databases including Google scholar, Pub med, Web of science, Scopus, Springer, and Scientific Information Database (SID) from 1996-2013.

Findings: The effects of counseling before marriage on marriage strength categorized in to the three following themes: life skills promotion, familiar to future spouse’s characteristics and acceptance of gender role in common life.

Conclusion: In conclusion the results showed that the premarital counseling by helping the individuals to familiar with their future spouse’s characteristics and by preparing couples by life skills such as problem solving and decision making could provide a better future for them. By considering the population policy of Iran and in order to meeting  favorite relationship between newly wedding couples, it’s suggested to provide suitable premarital counseling packages according to Iranian socio-cultural context.

Keywords: Marriage, Counseling before marriage, Marriage strength

References:

1. Jafari AR: Efficacy of communication skills training before marriage Increase in marital satisfaction after marriage. Behavioral Sciences 2010, 1(2):31-51.
2. Stelzer K: Marriage education with Hispanic couples: Evaluation of a communication workshop. Family Science Review 2010, 15(2):1-14.
3. Hadjikhani NA, Hamzeh Gardeshi Z: Maternal and child health: Islamic Azad University of Gorgan; 2012.
4. Murray CE, Murray TL: Solution focused premarital counseling: helping couples build a vision for their marriage. Journal of Marital and Family Therapy 2004, 30(3):349-358.
5. Carroll JS, Doherty WJ: Evaluating the Effectiveness of Premarital Prevention Programs: A Meta‐Analytic Review of Outcome Research. Family Relations 2003, 52(2):105-118.
6. Taghinegad H, Dirkondmoghadam A, Sohrabi z, Zamanian M, Rezai R: Effect of pre-marriage counseling to couples about premarital counseling center. Tarikh pezeshki 2012, 4(13):35-51.
7. Moodi M, Sharifzadeh G: The effect of instruction on knowledge and attitude of couples attending pre-marriage consultation classes. Birjand University of Medical Sciences 2008, 15(3):32-40.
8. Khaleghinejad K, Abbaspour Z, Afshari P, Attari Y, Rasekh A: Educational Needs in Premarital Counseling: Viewpoints of Couples Referring to Health Care Centers in Mashhad. Iranian Journal of Medical Education 2008 Aut & 2009 Win, 8(2):247-252.
9. Rashidinejad M, Miri S, Bahramnezhad A: The effect of life skills training workshop on feeling,  thinking and behavior of  nursing students BAM. Qualitative Research in Health Sciences 2011, 10(2):47-53.
10. Mousavi Zadeh SA, Sohrabi F, Ahadi H: Comparative Effectiveness of assertiveness and problem-solving skills on marital satisfaction of women student at Allameh Tabatabai University. Women’s Studies 2011, 10(2):85-108.
11. Mardani Hamoleh M, Rozitalab M: The Effect of Life Skills Training on Marital Satisfaction of Hospital Female Personnel. Psycho‐Oncology 2009, 4(1):1-11.
12. Baghaei-Moghadam G, Amiri S, Mowlavi H: The effectiveness of life skills training on anxiety, happiness and anger control of adolescence with physical-motor disability. Behavioral Sciences 2011, 5(4):305-310.
13. Poor mohseni F, Allahyari AA, Ashtiani.A F, Azad falla P, Ahmadi F: Empowerment program effectiveness and marital satisfaction on couples. Journal of Clinical Psychology 2011, 1(9):27-37.
14. Blanchard VL, Hawkins AJ, Baldwin SA, Fawcett EB: Investigating the effects of marriage and relationship education on couples’ communication skills: A meta-analytic study. Journal of Family Psychology 2009, 23(2):203-214.
15. Clark MS, Lemay EP, Graham SM, Pataki SP, Finkel EJ: Ways of Giving Benefits in Marriage Norm Use, Relationship Satisfaction, and Attachment-Related Variability. Psychological Science 2010, 21(7):944-951.
16. Abbasi A, Jalilpour N, Kamkar A, Zadehbaghri G, Mohamed F: The Effects of Life Skills Training on Marital Satisfaction of Married Women: A Case Study in Dogonbadan, Iran. Armaghane-danesh, Yasuj University of Medical Sciences Journal 2011, 16(6):587-594.
17. Esmaeilpour K, khajeh V, Mahdavi N: Predicting Couples’ Marital Satisfaction Based on Relationship Beliefs and Relationship Skills. Family research 2013, 9(1):29-44.
18. Zarei F, Khakbazan H, cream H: Skills training, self-efficacy in reducing risk behaviors associated with the opposite sex addict Quarterly Journal of Research on Addiction 2010, 4(15):63-69.
19. Moradpoor J, Miri M, Aliabadi S, Poorsadegh A: Effectiveness of training self-awareness and assertiveness skills on self-esteem and compatibility of mothers of mentally retarded children. Modern care 2013, 10(1):43-52.
20. Yilmaz T, Kalkan M: The Effects of a Premarital Relationship Enrichment Program on Relationship Satisfaction. Educational Sciences: Theory and Practice 2010, 10(3):1911-1920.
21. Danesh E: Increased marital couples counseling incompatible with the Islamic vision. Psychological Studies 2010, 6(2).
22. Baghiyan MJ, Pazhuhinia S, Rezazadeh B: The effectiveness of empathy training program on improving relations between their personal and emotional adjustment of students with symptoms of ADHD. Journal of school psychology 2013, 12(1):155-163.
23. Vaziri S, Ltfi Azimi A: The Effect of Empathy Training in Decreasing Adolescents Aggression. Iranian Psychologists 2011, 8(30):167-175.
24. Lovett BJ, Sheffield RA: Affective empathy deficits in aggressive children and adolescents: A critical review. Clinical Psychology Review 2007, 27(1):1-13.
25. Shahbazi S, Hazrati M, Moattari M, Heidari M: The Effect of Problem Solving Skills Training on Emotional Intelligence of Nursing Students of Shiraz (2008). Iranian Journal of Medical Education 2012, 12(1):67-76.
26. Hosseinian S, Yazdi S: Effective communication skills Brsmymyt marriage married women Journal of Cultural Education for Women and Families 2011, 6(18):45-76.
27. Khodayari Fard M, Zarepour M, Hejazi E: The Effectiveness of Problem-Solving Training on Marital Intimacy. Journal of Psychology 2011, 15(4):353-368.
28. Sahebalzamani M, Norouzinia R, Aliloo L, Rashidi A: Effect of self-expression training on promoting female high school students self–esteem and firmness. Urmia Medical Journal 2010, 21(1):53-58.
29. Bahrami F, Mazdyan A, Hosseini Almdny SA: Effective problem solving and decision making skills, positive attitude on the reduction of opioid dependence. Quarterly Journal of Research on Addiction 2013, 7(25):57-72.
30. Hadizadeh Moghadam A, Tehrani M: The relationship between the general styles of management decisions in public organizations. Government Management 2010, 1(1):133-138.
31. yousefi N, Bahgherian M: Evaluation criteria of mate selection and marital deterioration as predictor variables and divorcing couples want to continue joint life. Emdad va Nejat 2011, 1(3):284-301.
32. Mossalanejad L, Kargar M: Mate selection criteria from the perspective of two groups of students of medical sciences in 1380- Jahrom. Teb va Tazkieh 2006, 15(2-1):32-37.
33. KhodayariFard M, Shahabi R, Zardkhaneh SA: Religiosity and Marital Satisfaction. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2013, 82:307-311.
34. Williams AJ: Enhancing marital happiness: The effects of religious attendance on infidelity, religious congruence, and spousal supportiveness. University of Utah; 2010.
35. Attari YA, Abbasi Sarcheshme A, Mehrabi Zadeh Honarmand M: Simple and multiple relationships religious attitude, optimism and attachment styles and marital satisfaction in married men students of Shahid Chamran University. Journal of Education and Psychology 2006, 3(13):93-110.
36. Sayadpour Z: Successful Marriage: A Study of Marital Satisfaction in Student. Journal of Iranian Psychologists 2005, 1(2):145-158.
37. Foroudastan M, Arizi HR, Nori AG: Mate selection criteria and compare the level of education male and female students. Refahe Ejtemai 2009, 9(33).
38. Haghighizadeh M, Kararmi K, Soltani T: The criteria of spouse choosing in viewpoint of Ahwaz Jundishapur University of Medical Sciences students. Health Sciences 2010, 2(2):44-54.
39. Rahmani A, Merghati Khoei E, Sadeghi N, Allahgholi L: Relationship between Sexual pleasure and Marital Satisfaction. Iranian Journal of Nursing 2011, 24(70):82-90.
40. Pourmarzi D, Rimaz S: Sexual and Reproductive Health Educational Needs in Engaged Couples in Tehran in 2010. Sexuality Research and Social Policy 2014, published online 15 May:1-8.
41. Pourmarzi D, Rimaz S, Khoii M, Al-sadat E, Razi M, Shokoohi M: Comparative survey of youth’s sexual and reproductive health educational needs in two stages before and after marriage, Tehran 2011. Razi Journal of Medical Sciences 2013, 20(106):30-39.
42. Khalatbari J, Ghorbanshiroudi S, Madiuon ZS: Influence of instruction of preparation programme for marriage on couple’s communication beliefs. Journal of Educational Psychology 2009, 1(1):32-45.
43. Mehrabi Honarmand M, Hossein Pour M, Mehdizadeh L: The effectiveness of life skills to enhance marital married women 20-40 years. Teaching and Learning Studies 2010, 2(1):125-139.
44. Bolourian Z, Ganglu J: Sexual disorder and associated factors in women referred to health centers in Sabzevar Journal of Reproduction & Infertility 2007, 4:63-70.
45. Farnam F, Pakgohar M, Mir-mohammadali M: Effect of pre-marriage counseling on marital satisfaction of Iranian newlywed couples: a randomized controlled trial. Sexuality & Culture 2011, 15(2):141-152.
46. Shahsiah M, Bahrami F, Etemadi O, Mohebi S: Effects of Sex Education on Reducing Conflicts among Couples, Isfahan, Iran. Health System Research 2012, 7(6):901-908.
47. Shams Mofaraheh Z, Shahsiah M, Mohebbi S, Tabaraee Y: The effect of marital counseling on sexual satisfaction of couples in Shiraz city. Health system research 2011, 6(3):417-424.
48. Samari AA, Lali phase A: Efficacy of teaching life skills and social acceptance of family stress. The Quarterly Journal of Fundamentals of Mental Health 2005, 7(25):47-55.
49. Shahhosseini Z, Abedian K: Iranian university students’ perceived reproductive health needs. International journal of adolescent medicine and health 2013:1-6.
50. Fathi Ashtiani A, Kh. A: Review of successful and unsuccessful marriages among students. Danesh va Raftar 2003, 11(7):9-16.
51. Aghajanian A: Some notes on divorce in Iran. Journal of Marriage and the Family 1986:749-755.
52. Surra CA, Boelter JM: Dating and Mate Selection. In: Handbook of Marriage and the Family. edn.: Springer; 2013: 211-232.
53. Monjezi F, Iravani MR: Teaching of Communication Verbal, Emotional and Sexual Based on Islamic Views on Married Couple’s Satisfaction. Asian J Soc Econ Sci 2013, 2(1):12-19.
54. Abedian K, Shahhosseini Z: University students’ point of views to facilitators and barriers to sexual and reproductive health services. International journal of adolescent medicine and health 2013:1-6.

 منبع : تاثیر برنامه های مشاوره ای غنی سازی روابط زوجین بر تحکیم ازدواج: یک مطالعه مروری نقلی

زهره شاه حسینی¹،زینب حمزه گردشی¹، مریم کاردان^2*

¹ استاديارگروه مامایی و بهداشت باروری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری ، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره در مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری ، ایران

آدرس نویسنده مسئول: دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری ، ایران،E-Mail: maryam_kardan@yahoo.com