وضعیت نقدینگی در ایران
محمدحسین ادیب در خصوص وضعیت نقدینگی در کشور گفته است: در اسفند ماه برای اولین بار یک منتقد از رسیدن نقدینگی به هزار هزار میلیارد تومان سخن گفت و مقام پولی ضمن تکذیب، آن منتقد را به احتیاط خطابه‌ای دعوت کرد اما اکنون نقدینگی 60هزار میلیارد تومان از هزار هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. نقدینگی در ابتدای دولت احمدی‌نژاد 68 هزار میلیارد تومان بود و فقط طی چند ماه اخیر رشد نقدینگی بیش از دوره مظفرالدین شاه تا آغاز ریاست احمدی‌نژاد بوده است. آیا اقتصاد ایران طی چند ماه، به‌اندازه دوره مظفرالدین شاه تا آغاز ریاست جمهوری احمدی‌نژاد سود تولید کرده است؟ سهم درآمدی دولت از صادرات نفت، میعانات و فرآورده نفتی با توجه به دو برابر شدن حجم صادرات، در سال جاری 42 هزار میلیارد تومان و چک‌های برگشتی فقط طی سه ماه ابتدایی سال 95 حدود 30 هزار میلیارد تومان بوده که گواه آن است اقتصاد بخش خصوصی از ریل خارج شده است. اینکه حجم چک برگشتی طی سه ماه نزدیک به درآمد صادرات انرژی دولت باشد گواه ورود اغتشاش در مناسبات مالی جامعه است. رشد نقدینگی طی چند ماه اخیر، معادل مشروطه تا سال 1384، گواه خروج سیاست‌های مالی از کنترل است. چک‌های برگشتی گواه قریب الوقوع بودن سکته مالی در اقتصاد است.
نقدینگی اگر در جهت تولید نباشد، خطرآفرین است. نقدینگی اگر به سمت بازارهای غیر مولد حرکت کند ، اقتصاد را دچار آسیب و خطر می کند. مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور درباره نقدینگی گفته است: در حال حاضر اقتصاد ایران روی دو بمب ساعتی بزرگ قرار گرفته است. یک بمب ساعتی حجم بالای جمعیت غیر فعال نسبت به جمعیت فعال است که نسبت بسیار بالایی است. بمب دوم بمب نقدینگی است. این دو بمب ساعتی هنوز فعال نشده‌اند و زمان انفجار را نشان نمی‌دهند. نقدینگی که بمب دوم است، اگر فعال شود، فاجعه درست می‌کند و نیازمند اتخاذ سیاست‌های بلندمدت‌تر است. ۵۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی قفل است ، بنابراین هنوز نقدینگی مذکور اثری بر روی تورم نگذاشته است. واژه بمب ساعتی نقدینگی به این معناست که اگر نقدینگی به سمت و سوی تولید نرود و خروج از رکود شکل نگیرد، آسیب های جدی متوجه اقتصاد کشور خواهد شد.
بررسی آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی نشان می دهد در 18 سال گذشته، رشد نقدینگی در 7 سال از این دوره زمانی بیش از سی درصد بوده است . برخی کارشناسان رشد شتابان نقدینگی را یکی از عوامل افزایش تورم در ایران می دانند . با این وجود بالاترین رشد نقدینگی در این دوره زمانی متعلق به دولت نهم است چرا که در سال 1385 رکورد رشد 39.4 درصدی نقدینگی را در کارنامه خود ثبت کرده است . پس از آن نیز بالاترین رشد نقدینگی کشور در سال 1392 رخ داد . در این سال رشد حجم نقدینگی 38.8 درصد اعلام شده است . در سال های گذشته یکی از مهمترین سئوالات مطرح شده از سوی کارشناسان ، دلایل کمبود نقدینگی واحدهای تولیدی در عین رشد شتابان نقدینگی در کشور است. جدول زیر وضعیت رشد نقدینگی را در 18 سال اخیر نشان می دهد : (asrebank.ir)
اقلام مندرج در طرف دارایی‌های بانک مرکزی، منابع رشد پایه پولی و رشد پول و نقدینگی هستند. با ملاحظه ترازنامه بانک مرکزی می‌توان دریافت که دارایی‌های خارجی بانک مرکزی عمده ترین رقم دارایی‌های این بانک را تشکیل داده است و در مرتبه‌های بعدی، بدهی بخش دولتی (به خصوص بدهی دولت) به بانک مرکزی و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، عمده ترین اقلام دارایی‌های بانک مرکزی را تشکیل می‌دهد. (donya-e-eqtesad.com)
اقتصاد ایران طی سالیان اخیر و پس از انقلاب با رشد بالای نقدینگی مواجه بوده که این رشد بالای نقدینگی باعث بروز مشکلاتی برای کشور از جمله تورم شده است. خالص دارایی‌های خارجی، خالص بدهی‌های بخش دولتی، بدهی بخش غیر دولتی، کسری بودجه دولت، اتکای اقتصاد به درآمدهای نفتی، عدم استقلال بانک مرکزی و سیاست‌های انبساطی مالی و پولی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر افزایش نقدینگی در کشور بوده است. همچنین وجود این تصور در کشور و به خصوص در دولت که مشکلات اقتصادی کشور همچون تورم، بیکاری و سایر مسائل را می‌توان با استفاده از اعتبارات و فشار به شبکه بانکی کشور حل نمود، از جمله عوامل مهم و موثر در رشد نقدینگی بوده است و مشکلاتی را برای شبکه بانکی ایجاد کرده است. همچنین باید در نظر داشت که هر زمان که کسری بودجه دولت شدت پیدا کرده است، رشد پولی و نقدینگی به تورم منجر شده است. (donya-e-eqtesad.com)
