فساد آفرینی نگاه ابزاری به مبارزه با فساد

• هم افزایی علمی

مماشات و برخورد جناحی و دوگانه بزرگترین آفت مبارزه با فساد است و باید با جدیت و بدون هرگونه خط قرمز، مبارزه با فساد را دنبال کرد. مبارزه با فساد نباید سیاسی و برای حذف رقیب صورت گیرد. محمود صادقی نماینده دهمین مجلس شورای اسلامی معتقد است برخورد سیاسی با مقوله مبارزه با فساد که یک مسئله حقوقی و اجتماعی است اکنون به آفت جامعه ما تبدیل شده است.دائم تکرار کرده‌ام و تأکید کرده‌ام که در بحث مبارزه با فساد باید رویکرد پیشگیرانه داشته باشیم و قبل از وقوع فساد جلوی فساد را بگیریم. دراین‌بین یکی از عوامل مهم درواقع نقش رسانه‌ها است. مطبوعات آزاد می‌توانند به‌عنوان چشم بیدار جامعه و زبان بیان جامعه قبل از اینکه فسادی شکل بگیرد آن را شفاف انعکاس دهند. همچنین می‌توانند نقش پیشگیرانه داشت باشند و زمانی هم که فسادی اتفاق می‌افتد در بازتاب آن و اطلاع‌رسانی در مورد آن تأثیر بگذارند و علاوه بر بعد خبری در مباحث تحلیلی هم مؤثر باشند. اگر زیرساخت‌های یک جامعه اسلامی و جامعه مدنی مبتنی بر الگو قانون اساسی را که از لوازم آن رکن چهارم دموکراسی (مطبوعات)  است را تقویت کنیم، دیگر نیازی به دستگاه‌های عریض و طویل مبارزه با فساد نداریم. باید توجه کنیم که مقوله فساد یک مقوله اجتماعی و حقوقی است، اما این مقوله را سیاسی می‌کنیم. برخورد با بیان اخبار مربوط به فساد اگر موافق باند خودمان باشد معتقدیم که اشکالی ندارد، اما اگر خلاف باند خودمان باشد اشکال دارد. چنین برخوردی با این مقوله درواقع سیاسی کردن مسائل حقوقی و اجتماعی است که متأسفانه این آفت وجود دارد. ما نقد می‌کنیم که خارجی‌ها در برخورد با ما استاندارهای دوگانه دارند اما در داخل هم متأسفانه استانداردهای دوگانه رایج شده و درجایی که موافق میل ماست مشکلی نداریم و وقتی مخالف میل ماست واکنش نشان می‌دهیم. (rouydad24.ir)

سعید حجاریان معتقد است: فساد در ایران یک موضوع ساختاری است؛ یعنی از قدیم بوده و به بعد از انقلاب یا قبل آن هم ربطی ندارد. استفاده از منافع ملی در جهت منافع خصوصی و گروهی را فساد می خوانند. تعریف منافع خصوصی یا منفعت جناح و حزب است و یا حتی سوق دادن منافع ملی به سمت یک شهر یا استان را هم در بر می‌گیرد. هرکجا که منفعتی باشد مگسان دور شیرینی هم وجود دارند و هر کجا رانت وجود دارد عده ‌ای سمتش می‌روند. نفت برای ایران پول مفت بوده‌ و باعث ایجاد فساد شده است. اما در کشوری مشابه مثل نروژ که مانند ما نفت داشته این‌گونه نبوده است. برای ما بد بود چون فساد در ایران معضلی ریشه‌ای بوده است. حالا جواب این سوال را که چرا قبل از آن‌که اقتصاد ایران جان بگیرد فساد در آن وجود داشت، باید در مبحث اولویت فساد سیاسی بر فساد اقتصادی پیدا کنیم. فساد ایران فقط فساد اقتصادی نیست، مشکل اساسی ما وجود فساد سیاسی است که بوجود آورنده‌ فساد اقتصادی شده است. فساد سیاسی «ام الخبائث» است و فسادهای دیگر را پروش می‌دهد. در همین رابطه باز تاکید می‌کنم که رانت نفتی یکی از مشکلات اساسی ایران است. حجاریان در پاسخ به این سوال که پیروز مبارزه با فساد در ایران کدام جناح خواهد بود، گفت: این‌که پیروز واقعی عرصه مبارزه با فساد، آن هم در زمانی که هر دوجناح یکدیگر را در ایجاد و رواج فساد متهم می‌کنند، کیست را نمی دانم. اما می دانم اگر جلوی آن گرفته نشود، نظام می‌بازد. اصطلاحی تحت عنوان اجماع مرکب وجود دارد، همه می‌گویند گروه مقابل دزدی کرده است، پس آن کسی که از بیرون دارد ما را تماشا می‌کند می‌تواند بگوید نظام دزد است. وی با اشاره به برخورد سلیقه‌ای برخی دستگاه ها با مفسدان اقتصادی یادآور شد: در نماز جمعه چند هفته پیش صدا و سیما آن قسمتی که آقای جنتی از حقوق‌های نجومی انتقاد کرد را بازتاب داد، اما زمانی که همان آقا از فساد شهرداری نام برد، حرفشان را سانسور کردند. همین برخورد سلیقه‌ای خودش یک نمود از فساد سیاسی است. باید توجه کرد ادامه ی این روش به ضرر نظام است و باید هرکسی که مدرکی علیه دیگری دارد بدون تهمت زدن به قوه قضاییه بسپارد تا آن ها به شکایتش رسیدگی کنند؛ در ادامه هر جناحی هم به همان اندازه که مقصر بوده اشتباهش را قبول کند. (entekhab.ir)

باید توجه داشت حجاریان در این گفته، ترکیبی از افراد فعال سیاسی یا نزاع دو جناح را که درون یک نظام هستند، با تعریف «نظام» برابر دانسته است. اگر مراد وی از نظام، نظام سیاسی جمهوری اسلامی در مقام ثبوت و اندیشه و نظریه پردازی است و مراد وی از این که فساد، ساختاری است، ساختار نظام جمهوری اسلامی را می گوید، باید گفت در عرصه اندیشه و مهندسی نظام، نظام جمهوری اسلامی از پیشرفته ترین نظام های سیاسی و از مترقی ترین آن ها و نظامی فسادبرانداز است و به شرط آن که مقام ثبوت و اثبات این نظام با هم هماهنگی داشته باشد، مردم ذایقه ای شیرین از این نظام خواهند یافت. البته فساد در حال حاضر، خود دارای نظام و سیستم قدرتمند و فنی پیچیده شده است و خود ساختار دارد، اما سازمانی شدن و نظام یافتن فساد سخنی است متفاوت از فاسد بودن ساختار نظام  جمهوری اسلامی. ضمن آن که افراد یا احزاب خارجی که در مقام اثبات هستند، هیچ گاه به نظام جمهوری اسلامی تعریف نمی شوند هرچند کرور کرور از آن ها ترکیب شود و در فساد آن ها، اجماع محصل باشد. این گونه سخن گفتن، خود مصداق استفاده ابزاری و سیاسی از فساد، آن هم در مقام تشریح علمی فساد می باشد که از شأن ایشان به دور می باشد.